घन:श्याम कडू (उरण)
महाशिवरात्री हा हिंदू धर्मातील एक अत्यंत पवित्र आणि महत्त्वपूर्ण सण आहे. हा सण भगवान शंकराच्या भक्तांसाठी विशेष महत्त्वाचा असतो. प्रत्येक वर्षी फाल्गुन महिन्याच्या कृष्ण पक्षातील चतुर्दशीला (फेब्रुवारी-मार्च महिन्यात) महाशिवरात्री साजरी केली जाते.
महाशिवरात्रीला अनेक धार्मिक आणि आध्यात्मिक अर्थ आहेत. या दिवशी भगवान शिव आणि माता पार्वती यांचा विवाह झाला, असे मानले जाते. स्कंद पुराणानुसार, या दिवशी भगवान शिव एका प्रचंड तेजस्वी ज्योतिर्लिंगाच्या रूपात प्रकट झाले होते. असे मानले जाते की या दिवशी उपवास व जागरण केल्याने पापांचा नाश होतो आणि मोक्ष प्राप्ती होते.
महाशिवरात्रीच्या दिवशी भक्त उपवास करतात, शिवमंदिरात जाऊन पूजा-अर्चा करतात आणि रात्रभर जागरण करतात. शिवलिंगावर पंचामृत (दूध, दही, मध, तूप आणि साखर) आणि गंगाजल अर्पण केले जाते. बेलाचे पान, धतूरा आणि फुलं अर्पण केली जातात. तसेच “ॐ नमः शिवाय” या मंत्राचा जप केला जातो. रात्री मंदिरांमध्ये भजन, कीर्तन व शिवमहिम्न स्तोत्राचे पठण केले जाते.
या दिवशी विशेष योगिक ऊर्जा सक्रिय होते, असे मानले जाते. म्हणूनच साधक व योगी महाशिवरात्रीला ध्यान करतात. फाल्गुन महिन्यात ऋतू बदल होतो, आणि महाशिवरात्रीचे उपवास व साधना शरीरशुद्धी करण्यास मदत करतात. तसेच जागरण आणि शिवनामस्मरण मन:शांती आणि आत्मिक समाधान देते. महाशिवरात्री हा केवळ धार्मिक सण नसून, तो भक्तांसाठी एक आत्मशुद्धीचा आणि आत्मसाक्षात्काराचा दिवस आहे. भक्तिभावाने उपवास आणि जागरण केल्याने शरीर, मन आणि आत्मा पवित्र होतो. शिवभक्तांसाठी हा दिवस अत्यंत मंगलकारी आणि मोक्षप्राप्तीसाठी महत्त्वाचा मानला जातो.